Καμιά φορά, τα δέντρα φυτρώνουν από εκεί που δεν το περιμένεις. Εσύ το μόνο που χρειάζεται είναι να φυτεύσεις ένα σπόρο. Καμιά φορά πάλι, μπορεί να τρως ένα πολύ ωραίο και ζουμερό φρούτο και να μην προσέξεις, ότι ένα – δύο σποράκια από το φρούτο σου, έπεσαν στο χώμα. Εκεί, όπου αργότερα θα γεννηθεί (δήθεν τυχαία) ένα μεγάλο δέντρο και αργότερα ένα άλλο και ένα άλλο και πάει λέγοντας. Κάπως έτσι έγινε και με τη Μηλιά. Τη «γεννήσαμε», χωρίς να το καταλάβουμε, έτσι όπως ήμασταν σκυμμένοι πάνω από τα βιβλία και τα σχεδιαγράμματα. Η δημιουργία αφηγήσεων και ειδικότερα των ψηφιακών αφηγήσεων μας απασχολεί εδώ και καιρό στο Εργαστήριο Νέων Τεχνολογιών στην Επικοινωνία, την Εκπαίδευση και τα ΜΜΕ. Αλλά για να μάθουμε τι μπορούμε να κάνουμε με τις ψηφιακές αφηγήσεις, ήταν απαραίτητο να μελετήσουμε πρώτα τις αφηγήσεις και τις ιστορίες εν γένει, κυρίως ως προς τη δομή τους και τις λειτουργίες τους.

Διαβάζοντας λοιπόν για τα αφηγηματικά μοτίβα και τις αφηγηματικές «λειτουργίες» (που συνθέτουν την πλοκή των παραμυθιών), διαχωρίζοντας την ιστορία από την πράξη της διήγησης, κατανοήσαμε πολλά. Το σπουδαιότερο: ότι κάθε μεγάλη ιστορία αποτελείται από πολλές μικρότερες ιστορίες, που είναι «κρυμμένες» μέσα στις λέξεις τις φράσεις και τις προτάσεις του συγγραφέα. Αφού μάθαμε λοιπόν πώς να «σπάμε» τις ιστορίες σε χίλια κομμάτια, μάθαμε και πώς να τις συναρμολογούμε ξανά για να τις αφηγούμαστε ολόκληρες – ως σύνολα. Με αφορμή αυτή τη διαδικασία ακολουθήσαμε την πορεία των λέξεων, των φράσεων και των προτάσεων και την καταγράψαμε στο χαρτί. Έτσι διαπιστώσαμε, ότι όπως διαδέχονται η μια την άλλη, όπως συνδέονται μεταξύ τους, οι λέξεις και οι προτάσεις σχηματίζουν διακλαδώσεις που θυμίζουν τα κλαδιά ενός δέντρου. Τώρα πια ξέραμε: Κάθε ιστορία είναι ένα δέντρο. Οι καρποί του δέντρου είναι τα αφηγηματικά μέρη της ιστορίας. Όμως, αν ζωγραφίσεις ένα δέντρο στο χαρτί, αυτό δε σημαίνει πως έκανες καμιά σπουδαία ανακάλυψη, ιδιαίτερα όταν αυτό που σε ενδιαφέρει είναι – μέσα από τη δουλειά σου – να γνωρίζεις και να προσφέρεις γνώση. Ακόμη περισσότερο, όταν η δουλειά σου σχετίζεται άμεσα με τη χρήση της τεχνολογίας και των ψηφιακών εφαρμογών που βασίζονται σε αυτήν.

Για να κάνεις μια ιστορία ψηφιακή, μπορείς να χρησιμοποιήσεις συνδυαστικά τις εικόνες, τα κείμενα, τα βίντεο και τους ήχους. Με άλλα λόγια, τα λεγόμενα πολυμέσα (multimedia). Αλλά γιατί να φτιάξεις μόνο μια ψηφιακή ιστορία όταν μπορείς να φτιάξεις αμέτρητες και όλες να είναι διαφορετικές; Αν κάνεις την αρχή, φυτεύοντας ένα ψηφιακό δέντρο, στη συνέχεια μπορείς να έχεις στη διάθεση σου ολόκληρα ψηφιακά χωράφια γεμάτα δέντρα – ιστορίες. Και αφού περιπλανηθείς μέσα στα ψηφιακά χωράφια, καταλαβαίνεις αμέσως, ότι ο σκοπός δεν είναι μόνο να φυτέψεις πολλά δεντράκια («φορτωμένα» με οθόνες, κουμπιά, μουσικές και χρώματα), για να «έρθει» κάποιος και να τα θαυμάσει. Σκοπός είναι να προσφέρεις και σε άλλους τα κατάλληλα εργαλεία, ώστε να φυτέψουν και εκείνοι τα δικά τους ψηφιακά δέντρα, στο δικό τους ψηφιακό χωράφι ή να «κρεμάσουν» το δικό τους μηλαράκι με περιεχόμενο στο δέντρο κάποιου φίλου. Με αυτόν τον τρόπο – της συμμετοχής και της από κοινού δημιουργίας - οι ιστορίες γίνονται διαδραστικες (interactive) και πέρα για πέρα ψηφιακές.

Αυτά ακριβώς σκεφτήκαμε, όλοι εμείς που συνεργαστήκαμε για τη δημιουργία της «Μηλιάς». Της πλατφόρμας για τη δημιουργία ψηφιακών, διαδραστικών αφηγήσεων και όχι μόνο. Όσοι αναρωτιέστε γιατί το δέντρο μας είναι μηλιά και όχι αχλαδιά ή βερικοκιά ή ποιος ξέρει τι άλλο, σας παρακαλούμε να θυμηθείτε, ότι το μήλο είναι μάλλον ο πιο «πολυσυζητημένος» καρπός στην ανθρώπινη ιστορία.

… και οι άνθρωποι πίσω από την ιδέα

Υπό την επιστημονική ευθύνη του Διευθυντή του Εργαστηρίου Νέων Τεχνολογιών Καθηγητή Μιχάλη Μεϊμάρη, και το συντονισμό του Επίκουρου Καθηγητή Δημήτρη Γκούσκου, πολλοί ερευνητικοί συνεργάτες και μεταπτυχιακοί φοιτητές του Εργαστηρίου δούλεψαν και εξακολουθούν να δουλεύουν για την πλατφόρμα της Μηλιάς, της οποίας η ιστορία ξεκινά από τον Μάρτιο 2010. Η αρχική ομάδα, στην οποία συμμετείχαν η Ηλέκτρα Γαλάνη, ο Αλέξανδρος Δούρος και ο Νικόλας Περδικάρης, έδωσε σάρκα και οστά στην ιδέα και συμπληρώθηκε στη συνέχεια με το Σωτήρη Κίργινα, την Κωνσταντίνα Φραγκή, την Ένη Μελιάδου, την Αλεξάνδρα Νάκου, την Χαρά Μαυρουδή, την Ιωάννα Τσιαβού, τον Λέκτορα Αντρέα Γιαννακουλόπουλο, ως ερευνητικούς συνεργάτες του Εργαστηρίου, και από τον Οκτώβριο του 2010, για την ανάπτυξη και εκπαιδευτική αξιοποίηση της διαδικτυακής έκδοσης της Μηλιάς, από τους Ευαγγελία Βαρδαλάχου, Μανώλη Σπανουδάκη, Βάλια Αλεφαντινού, Ελευθερία Μαλισιόβα, Αγγελική Χατήρα και άλλους ακόμη μεταπτυχιακούς φοιτητές του ΔΠΜΣ «ΤΠΕ για την Εκπαίδευση». Σε αυτούς θα πρέπει να προστεθούν και εξωτερικοί συνομιλητές του Εργαστηρίου Νέων Τεχνολογιών από τους χώρους της αφήγησης, της εκπαίδευσης και των ψηφιακών μέσων, που αγκάλιασαν με ζεστασιά την ιδέα της Μηλιάς και βοήθησαν και εξακολουθούν να βοηθούν στην προβολή της. Ο Γιώργος Ευγενικός, Πρόεδρος του Κέντρου Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών, ο Συμεών Ρετάλης, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων Πανεπιστημίου Πειραιά, οι εκπαιδευτικοί Νίκος Καζάζης (Εκπαιδευτήρια Γείτονα), Μαρία Νέζη (Βαρβάκειο Πειραματικό Σχολείο), Πέτρος Δημητρακόπουλος (Γυμνάσιο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Αχαρνών), Γιώργος Αντωνιάδης (Εκπαιδευτήρια Αυγουλέα-Λιναρδάτου) και άλλοι έχουν προσφέρει πολύτιμη βοήθεια στο να συναντηθεί η ιδέα της Μηλιάς με το κοινό της. Σε όλους τους παραπάνω ανήκουν θερμές ευχαριστίες για τη βοήθεια, τις σκέψεις, τις ιδέες, τον ενθουσιασμό που πρόσφεραν και συνεχίζουν να προσφέρουν.

Η πλατφόρμα ψηφιακής αφήγησης «Μηλιά», η οποία αναπτύσσεται στο πλαίσιο ερευνητικής δράσης του Εργαστηρίου Νέων Τεχνολογιών στην Επικοινωνία, την Εκπαίδευση και τα ΜΜΕ (συντονισμός : Μ. Μεϊμάρης και Δ. Γκούσκος), με την υποστήριξη του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Εφηρμοσμένης Επικοινωνίας, έλαβε τον Οκτώβριο 2011 τη διεθνή διάκριση Euromedia Seal of Approval της διοργάνωσης Erasmus Euromedia Awards 2011.